Tốt nghiệp đại học ngành Kinh tế chính trị tại Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, sau đó học sau đại học tại Trường Đại học Tổng hợp Manchester – Vương quốc Anh và sau tiến sĩ tại Trường Đại học Tổng hợp Geogetown – Hoa Kỳ, chuyên ngành Kinh tế quốc tế.
Trải qua nhiều cương vị công tác tại Đại học Quốc Gia Hà Nội như Giảng viên; Phó Chủ nhiệm Khoa Kinh tế; Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế; Phó Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội; Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội. Tháng 4 năm 2016, được phê chuẩn giữ chức vụ Bí thư Ban cán sự Đảng, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. Tháng 5 năm 2016 được bầu làm Đại biểu Quốc hội khóa XIV.
Là Thành ủy viên Thành ủy Hà Nội nhiệm kỳ 2010-2015; Ủy viên dự khuyết Ban chấp hành Trung ương Đảng nhiệm kỳ 2011-2016; Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng nhiệm kỳ 2016-2021.
Được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba, Danh hiệu Nhà giáo ưu tú; được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen; được một số trường đại học danh tiếng thế giới trao tặng danh hiệu Tiến sĩ danh dự (Trường Đại học Năng lượng Mátxcơva – Liên bang Nga, Trường Đại học Kinki – Nhật Bản).
